Paus Franciscus gaf op 31 oktober 2016 een sterk signaal door in het Zweedse Lund mee de start te geven van het herdenkingsjaar “500 jaar Reformatie”. Ook te Antwerpen zal daar aandacht aan besteed worden door de Antwerpse Raad van Kerken. Zo start de “Bidweek voor de Eenheid van de Christenen” op zondag 15 januari 2017 te 17 u met een “evensong” in het koor van de Antwerpse kathedraal, om te sluiten op zondag 22 januari te 15 u in de St-Walburgis kerk (Volkstraat 41, 2000 Antwerpen) met een gemeenschappelijke oecumenische slotviering in aanwezigheid van Mgr. Bonny en ambtsdragers uit de oecumene.
Toen Maarten Luther op 31 oktober 1517, 95 stellingen tegen de aflaathandel aan de deur van de slotkerk in Wittenberg, een kleine universiteitsstad in Duitsland, sloeg, volgden een hele reeks gebeurtenissen die zouden uitmonden in het ontstaan van de Protestantse Kerken. Gottlieb Blokland, Inspecteur-adviseur protestants-evangelisch godsdienstonderwijs en Predikant vrije evangelische gemeente Schaarbeek, onderzocht in het tijdschrift “OIKOUMENE” 2017-1 van de Antwerpse Raad van Kerken, de betekenis van die 500 jaar hervorming voor vandaag, en speciaal waar protestanten in België precies een bijzondere waarde aan hechten. Hij merkt op dat protestanten van meet af aan verdeeld geweest zijn in verschillende richtingen, maar ondanks allerlei verschillen zijn er een aantal overtuigingen die alle kerken met elkaar gemeen hebben en waar men door de herdenking van de hervorming opnieuw aan herinnerd wordt.
Luther beriep zich gedeeltelijk op de kerkelijke traditie, maar bovenal op het evangelie, bij zijn betoog over de aflaatbrievenhandel. De betekenis van de Heilige Schrift in de kerk, is de hoeksteen van het protestantisme, waar Luther ook op terugviel toen hij geen gehoor vond bij de Kerk, en de paus hem zelfs bedreigde met excommunicatie. De protestantse Kerken vinden er, ondanks al hun verscheidenheid, tot op vandaag, een bron van kracht en vernieuwing in, om de weg te vinden om te leven zoals God onze wereld bedoelde!
In België zijn het vooral de Antwerpse drukkers geweest die speciaal de Bijbel hielpen bekend maken en verspreiden. Ondanks het “Edict van Worms” (1521) dat het drukken van Luthers werken tot zelfs met de dood bestrafte, zorgden zij voor de verspreiding er van, en zelfs voor de Bijbelvertaling naar het Nederlands, zodat iedereen die kon lezen. De Antwerpse drukker, Jacob Van Liesveldt, die ook de moed had in zijn uitgave van de Bijbel een korte toelichting van Luther te plaatsen, werd in 1545 door de inquisitie veroordeeld en terechtgesteld. Ook de Engelse priester William Tyndale, die het Nieuw Testament in het Engels vertaalde en te Antwerpen liet drukken, om het daarna naar Engeland te smokkelen, werd te Vilvoorde terecht gesteld in 1536. Hun offer doet ons beseffen hoe waardevol godsdienstvrijheid is, wanneer iedereen vrij is, ondanks alle verschillende interpretaties, volgens het eigen inzicht naar het Bijbels voorbeeld te leven.
In België hechten de protestanten ook veel belang aan de boodschap van genade die bij Luther centraal staat. Hij benadrukte dat het om de vergeving van de zonden en het eeuwig leven gaat dat Jezus ons schonk, en niet om de kwijtschelding van kerkelijke straffen zoals in de aflatenhandel. Hij ontdekte dat het evangelie spreekt van ‘gerechtigheid’ voor wie in Jezus gelooft, wat betekent dat God de mens niet veroordeelt, maar vrijspreekt van schuld, dank zij het zoenoffer van Christus. Een christen vreest dan ook de dood niet omdat hij vast kan vertrouwen thuis te komen in het huis van de Vader. Men preekte in de volkstaal en hechte veel belang aan de gemeentezang. Denken wij maar aan het lied ‘Een vaste burcht is onze God, een toevlucht voor de zijnen’, dat als geen ander de moed en het vertrouwen in de kerken van de hervorming tot uiting brengt.
Door de inname van Antwerpen in 1585 door Alexander Farnese in naam van koning Filips II, en de onderwerping aan het Spaanse gezag, viel de hervorming bij ons stil, tot de Oostenrijkse keizer Jozef II met het Tolerantie Edict in 1781, de overgebleven protestanten wat tegemoet kwam. Vooral tijdens de 19de eeuw kreeg hun bestaan voor het eerst een wettelijke grondslag tijdens de Franse overheersing, het Verenigd Koninkrijk, en tenslotte het onafhankelijke België, met de protestantse koning Leopold I. Het Belgisch protestantisme werd toen hoofdzakelijk gekenmerkt door verkondigingswerk, naast de uitbouw van hun eigen kerkelijk leven. Hierbij is het doel zoveel mogelijk mensen in aanraking te brengen met de boodschap die Luther opnieuw ontdekt had: de boodschap van Gods genade, die een mens vrede geeft met God en zekerheid van zijn behoud. Het Belgisch protestantisme benadrukt het geloof als persoonlijk antwoord op de objectieve verkondiging van Gods genade. Dat geloof staat voor het zich toevertrouwen aan God, zoals een verloren schaap zich toevertrouwt aan zijn herder. Ook bij Calvijn stond dit reeds centraal als hij sprak van het ‘omhelzen’ van Christus, bij de doopsgezinden van het ‘navolgen’ van Christus in een nieuw leven na de doop. Protestanten zien de Kerk als gemeenschap van allen die geloven in Christus, wat tot uiting komt door de verkondiging van het evangelie en het getrouw bedienen van de tekenen die Christus heeft ingesteld, doop en avondmaal.
Ook de protestantse kerken kregen in de 20ste eeuw, en versneld na WO II, te maken met de secularisering van de samenleving. Ook zij zien gemeenteleden thuisblijven, en merken dat de nieuwe generaties niet altijd meer meegaan in de overtuiging van hun ouders. Belangrijk echter is de oecumenische ontwikkeling van toenadering bij andere christelijke kerken om samen te getuigen. Velen juichten de Katholieke openheid na Vaticanum II toe. Kerken van lutherse en calvinistische traditie verenigden zich in 1979 tot de Verenigde Protestantse Kerk in België. Bij hen ontstond ook een nieuwe beweging van de ‘pinksterbeweging’, die zich openstelt voor een nieuwe beleving van de Heilige Geest, volgens de ‘Handelingen van de apostelen’. Een derde stroming is eerder missionair gericht en situeert zich in de traditionele evangelische denominaties, die sinds het laatste kwart van de 20ste eeuw toch nog nieuwe gemeenten wilt stichten.
Deze drie stromingen, de oecumenische beweging, de pinksterbeweging en de missionaire evangelische beweging, zijn de voornaamste factoren die het protestantisme in België gestalte gaven in de 20e eeuw. Tijdens de laatste decennia ondergaat het protestantisme ook steeds meer de invloeden vanuit de immigratie. Mensen uit landen waar het christendom door de zending naar toe gebracht is, vooral uit Afrika en Latijns-Amerika, vestigen zich nu bij ons. Daarbij komt de globalisering in het kerkelijk leven met vooral uit de Engelstalige wereld nieuwe denominaties. In de Federale Synode van Protestantse en Evangelische kerken, en de Administratieve Raad voor de Protestantse en Evangelische Eredienst, wordt steeds gestreefd naar zoveel mogelijk verbondenheid. Naar de toekomst toe hebben de protestantse kerken de overtuiging dat de boodschap van het evangelie niets aan betekenis heeft ingeboet., en juist door samenwerking te zoeken, kan dit getuigenis alleen maar versterkt worden.
Dat is ook waar de Antwerpse Raad van Kerken naar streeft en waarvoor in die Bidweek voor de Eenheid van de Christenen wordt gebeden!
Alle info bij hoofdredacteur OIKOUMENE & bestuurslid Antwerpse Raad van Kerken, Lieven Gorissen: lieven.gorissen@telenet.be (tel.03.666.23.23).
Afbeelding: Alle de Heilige Schriften (1599), door Jan Moerentorf (schoonzoon Christoffel Plantijn), Antwerpen, 1653, Archief L.Gorissen
Lieven Gorissen
Toen Maarten Luther op 31 oktober 1517, 95 stellingen tegen de aflaathandel aan de deur van de slotkerk in Wittenberg, een kleine universiteitsstad in Duitsland, sloeg, volgden een hele reeks gebeurtenissen die zouden uitmonden in het ontstaan van de Protestantse Kerken. Gottlieb Blokland, Inspecteur-adviseur protestants-evangelisch godsdienstonderwijs en Predikant vrije evangelische gemeente Schaarbeek, onderzocht in het tijdschrift “OIKOUMENE” 2017-1 van de Antwerpse Raad van Kerken, de betekenis van die 500 jaar hervorming voor vandaag, en speciaal waar protestanten in België precies een bijzondere waarde aan hechten. Hij merkt op dat protestanten van meet af aan verdeeld geweest zijn in verschillende richtingen, maar ondanks allerlei verschillen zijn er een aantal overtuigingen die alle kerken met elkaar gemeen hebben en waar men door de herdenking van de hervorming opnieuw aan herinnerd wordt.
Luther beriep zich gedeeltelijk op de kerkelijke traditie, maar bovenal op het evangelie, bij zijn betoog over de aflaatbrievenhandel. De betekenis van de Heilige Schrift in de kerk, is de hoeksteen van het protestantisme, waar Luther ook op terugviel toen hij geen gehoor vond bij de Kerk, en de paus hem zelfs bedreigde met excommunicatie. De protestantse Kerken vinden er, ondanks al hun verscheidenheid, tot op vandaag, een bron van kracht en vernieuwing in, om de weg te vinden om te leven zoals God onze wereld bedoelde!
In België zijn het vooral de Antwerpse drukkers geweest die speciaal de Bijbel hielpen bekend maken en verspreiden. Ondanks het “Edict van Worms” (1521) dat het drukken van Luthers werken tot zelfs met de dood bestrafte, zorgden zij voor de verspreiding er van, en zelfs voor de Bijbelvertaling naar het Nederlands, zodat iedereen die kon lezen. De Antwerpse drukker, Jacob Van Liesveldt, die ook de moed had in zijn uitgave van de Bijbel een korte toelichting van Luther te plaatsen, werd in 1545 door de inquisitie veroordeeld en terechtgesteld. Ook de Engelse priester William Tyndale, die het Nieuw Testament in het Engels vertaalde en te Antwerpen liet drukken, om het daarna naar Engeland te smokkelen, werd te Vilvoorde terecht gesteld in 1536. Hun offer doet ons beseffen hoe waardevol godsdienstvrijheid is, wanneer iedereen vrij is, ondanks alle verschillende interpretaties, volgens het eigen inzicht naar het Bijbels voorbeeld te leven.
In België hechten de protestanten ook veel belang aan de boodschap van genade die bij Luther centraal staat. Hij benadrukte dat het om de vergeving van de zonden en het eeuwig leven gaat dat Jezus ons schonk, en niet om de kwijtschelding van kerkelijke straffen zoals in de aflatenhandel. Hij ontdekte dat het evangelie spreekt van ‘gerechtigheid’ voor wie in Jezus gelooft, wat betekent dat God de mens niet veroordeelt, maar vrijspreekt van schuld, dank zij het zoenoffer van Christus. Een christen vreest dan ook de dood niet omdat hij vast kan vertrouwen thuis te komen in het huis van de Vader. Men preekte in de volkstaal en hechte veel belang aan de gemeentezang. Denken wij maar aan het lied ‘Een vaste burcht is onze God, een toevlucht voor de zijnen’, dat als geen ander de moed en het vertrouwen in de kerken van de hervorming tot uiting brengt.
Door de inname van Antwerpen in 1585 door Alexander Farnese in naam van koning Filips II, en de onderwerping aan het Spaanse gezag, viel de hervorming bij ons stil, tot de Oostenrijkse keizer Jozef II met het Tolerantie Edict in 1781, de overgebleven protestanten wat tegemoet kwam. Vooral tijdens de 19de eeuw kreeg hun bestaan voor het eerst een wettelijke grondslag tijdens de Franse overheersing, het Verenigd Koninkrijk, en tenslotte het onafhankelijke België, met de protestantse koning Leopold I. Het Belgisch protestantisme werd toen hoofdzakelijk gekenmerkt door verkondigingswerk, naast de uitbouw van hun eigen kerkelijk leven. Hierbij is het doel zoveel mogelijk mensen in aanraking te brengen met de boodschap die Luther opnieuw ontdekt had: de boodschap van Gods genade, die een mens vrede geeft met God en zekerheid van zijn behoud. Het Belgisch protestantisme benadrukt het geloof als persoonlijk antwoord op de objectieve verkondiging van Gods genade. Dat geloof staat voor het zich toevertrouwen aan God, zoals een verloren schaap zich toevertrouwt aan zijn herder. Ook bij Calvijn stond dit reeds centraal als hij sprak van het ‘omhelzen’ van Christus, bij de doopsgezinden van het ‘navolgen’ van Christus in een nieuw leven na de doop. Protestanten zien de Kerk als gemeenschap van allen die geloven in Christus, wat tot uiting komt door de verkondiging van het evangelie en het getrouw bedienen van de tekenen die Christus heeft ingesteld, doop en avondmaal.
Ook de protestantse kerken kregen in de 20ste eeuw, en versneld na WO II, te maken met de secularisering van de samenleving. Ook zij zien gemeenteleden thuisblijven, en merken dat de nieuwe generaties niet altijd meer meegaan in de overtuiging van hun ouders. Belangrijk echter is de oecumenische ontwikkeling van toenadering bij andere christelijke kerken om samen te getuigen. Velen juichten de Katholieke openheid na Vaticanum II toe. Kerken van lutherse en calvinistische traditie verenigden zich in 1979 tot de Verenigde Protestantse Kerk in België. Bij hen ontstond ook een nieuwe beweging van de ‘pinksterbeweging’, die zich openstelt voor een nieuwe beleving van de Heilige Geest, volgens de ‘Handelingen van de apostelen’. Een derde stroming is eerder missionair gericht en situeert zich in de traditionele evangelische denominaties, die sinds het laatste kwart van de 20ste eeuw toch nog nieuwe gemeenten wilt stichten.
Deze drie stromingen, de oecumenische beweging, de pinksterbeweging en de missionaire evangelische beweging, zijn de voornaamste factoren die het protestantisme in België gestalte gaven in de 20e eeuw. Tijdens de laatste decennia ondergaat het protestantisme ook steeds meer de invloeden vanuit de immigratie. Mensen uit landen waar het christendom door de zending naar toe gebracht is, vooral uit Afrika en Latijns-Amerika, vestigen zich nu bij ons. Daarbij komt de globalisering in het kerkelijk leven met vooral uit de Engelstalige wereld nieuwe denominaties. In de Federale Synode van Protestantse en Evangelische kerken, en de Administratieve Raad voor de Protestantse en Evangelische Eredienst, wordt steeds gestreefd naar zoveel mogelijk verbondenheid. Naar de toekomst toe hebben de protestantse kerken de overtuiging dat de boodschap van het evangelie niets aan betekenis heeft ingeboet., en juist door samenwerking te zoeken, kan dit getuigenis alleen maar versterkt worden.
Dat is ook waar de Antwerpse Raad van Kerken naar streeft en waarvoor in die Bidweek voor de Eenheid van de Christenen wordt gebeden!
Alle info bij hoofdredacteur OIKOUMENE & bestuurslid Antwerpse Raad van Kerken, Lieven Gorissen: lieven.gorissen@telenet.be (tel.03.666.23.23).
Afbeelding: Alle de Heilige Schriften (1599), door Jan Moerentorf (schoonzoon Christoffel Plantijn), Antwerpen, 1653, Archief L.Gorissen
Lieven Gorissen
